Stilske figure, kao što njihov sam naziv nagoveštava, jesu nešto što krasi svaki jezik, a sistem srpskog jezika posebno je njima obogaćen. Na ovaj način pesnici, pripovedači, pa i učesnici u svakodnevnoj komunikaciji svoj jezik oplemenjuju upotrebom novih, širih i prenesenih značenja različitih reči i izraza. Još od davnina stanovnici raznih delova sveta svoje izvorne jezike ulepšavali su upotrebom stilskih figura, što se može zaključiti iz naziva istih koji se uglavnom sastoje od složenica koje vode poreklo iz klasičnih jezika poput grčkog i latinskog. Proces prevođenja sa izvornog na ciljni jezik u najmanju ruku „zahteva“ upotrebu pomenutih stilskih figura, jer obogaćuje stil, funkcionalnost i koherentnost određenog teksta ili rada. Naime, ovi specifični izrazi koji nadograđuju stil svakog jezika u domenu prevođenja najzastupljeniji su u beletristici, jer je književni jezik nešto što se konstantno mora obnavljati u svrhu samog njegovog kvaliteta, a upotreba stilskih figura jedna je od najzastupljenijih metoda za postizanje istog. Kako izgleda pomenuta upotreba stilskih figura prilikom procesa prevođenja i na koji način se može postići prevodilačka doslednost u okviru pomenutih izraza?
Da bi određeni tekst bio efikasno preveden u smislu stila, gramatike i semantike, prevodilac pre svega mora posedovati znanje izvornog i ciljnog jezika na visokom nivou. Stilske figure predstavljaju samo jednu od kategorija svakog jezika, stilski ga unapređujući, ali kvalitetnom vladanju ovim izrazima svakako prethodi i kvalitetno znanje pomenutih jezika. Naime, prevodilac pre svega mora dobro poznavati svoj maternji jezik kako bi se služio stilskim figurama i na pravilan način ih razumeo, budući da one često ilustruju preneseno značenje određenih reči i izraza. Štaviše, prevodilac je prinuđen da većinu svog vremena provede istražujući i čitajući kako na izvornom, tako i na ciljnom jeziku jer na ovaj način najbolje unapređuje i oplemenjuje svoje dotadašnje znanje iz oblasti književnosti i kulture, budući da se u okviru ovih kategorija stilske figure i sredstva najčešće i javljaju.
Poznavanje i razlikovanje stilskih figura
Još jedna važna stavka upotrebe stilskih figura prilikom prevođenja jeste i samo poznavanje i razlikovanje istih. Naime, kako bi određeni tekst ili rad bio preveden na dosledan i efikasan način, prevodilac mora znati i razumeti šta zapravo predstavljaju epitet, metafora, onomatopeja, simbol, gradacija, alegorija, itd., kao i kako se one ispoljavaju u ciljnom jeziku. Često se prevodilac susreće sa stilskim figurama koje se ne mogu doslovno prevesti na ciljni jezik, budući da se iste na drugačiji način tumače u različitim jezicima, pa se neretko moraju opisno prevoditi i prilagoditi stilskim sredstvima ciljnog jezika.
Takođe, nakon obavljenog detaljnog istraživanja, prevodilac mora pronaći odgovarajući ekvivalent u ciljnom jeziku. Naime, neretko se stilske figure na drugačiji način manifestuju u ciljnom jeziku u poređenju sa izvornim usled međusobno različitih jezičkih sistema, gramatičkih i semantičkih kategorija. Neke stilske figure se čak i ne upotrebljavaju u određenom ciljnom jeziku, kao što je recimo slučaj sa slovenskom antitezom, koja je, kako njen sam naziv i ilustruje, karakteristična isključivo za slovensku grupu jezika. Prevodilac u tim slučajevima pred sobom ima zahtevan zadatak, ali doslednost i preciznost svakako može postići ukoliko primeni gorenavedene metode istraživanja na izvornom i ciljnom jeziku, proučavanje stilskih figura i detaljno izučavanje manifestovanja istih u oba pomenuta jezika.
Unapređivanje književnog jezika
Bogaćenje i unapređivanje svakog književnog jezika postiže se adekvatnom upotrebom stilskih figura. Ova stilska sredstva koja ilustruju nova, šira ili prenesena značenja određenih reči i izraza svakog literarnog dela ili teksta deo su svake jezičke grupe ili konkretnog jezika. Svaki proces prevođenja beletristike ili književnih dela uopšte uključuje upotrebu stilskih figura kojima se postiže unapređenje stila, koherentnosti i preglednosti istih. Prevodilačka doslednost, preciznost, kao i kvalitet prilikom ovog procesa postižu se detaljnim istraživanjem i čitanjem literature na izvornom i ciljnom jeziku, proučavanjem stilskih figura i njihove upotrebe, kao i adekvatnom upotrebom ekvivalenata na ciljnom jeziku koji najčešće zahtevaju prethodno opsežnu analizu i izučavanje.
Pročitajte još i o opasnostima kod prevođenja.